Για την ποιητική συλλογή της Σοφιάνας Παρασκευοπούλου
ΟΣΑ ΚΙ ΑΝ ΠΙΑΣΩ ΑΣΤΡΑ ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ ΘΑ ΘΡΗΝΕΙ
Του Γιώργου Κατσέλη, Συγγραφέα
«Όσα και αν πιάσω άστρα το φεγγάρι θα θρηνεί», ο τίτλος της καινούριας συλλογής της Σοφιάνας Παρασκευοπούλου, από τον οποίο διαφαίνεται ήδη ο κεντρικός θεματικός άξονας που διαπερνά την ποίησή της Sofie Jeanne d’art, ποιητικό ψευδώνυμο της δημιουργού. Είναι η αίσθηση του ανεκπλήρωτου και του ανέφικτου που δεν οδηγεί ωστόσο σε έναν μηδενιστικό πεσιμισμό αλλά από διαπιστωτική κρίση μεταβάλλεται σε δυναμική σχέση και σχάση συναισθημάτων, ενεργειών, αξιών και στάσεων απέναντι στα πράγματα, απέναντι στη ίδια τη ζωή, όπως φαίνεται από τα ποιήματα της συλλογής.
Αυτός ο τόνος διαφαίνεται εξάλλου και από την αφιέρωση:
Στον χαμένο έρωτα και στα όνειρα που κάναμε παιδιά, αναφέρει στη δεύτερη σειρά. Γιατί στην πρώτη σειρά αναφέρει: Στη μαμά μου που ήταν πάντα εκεί.
Τα πρώτα χρόνια, στην παιδική ηλικία είναι πολύ σημαντικά για τους ψυχαναλυτές και τους κοινωνιολόγους και είναι γνωστή και η αιτιώδης σχέση τους με τον υπερρεαλισμό. O Bachelard, στο κείµενό του «Ονειροπολήσεις στραµµένες στην παιδική ηλικία», αναφέρει ότι η ποίηση των ονειροπολήσεων γίνεται το µονοπάτι για να ξαναζήσουµε τα χρόνια της πρώτης φοράς, να φανταστούµε ξανά τα πρόσωπα που είχαµε όταν ήµασταν παιδιά, να δούµε ξανά τα χρώµατα και τις εικόνες των παιδικών µας χρόνων.
Το παιδί αντιλαμβάνεται τον κόσμο με τις αισθήσεις, το μαγεύει η εικονοποιία των φυσικών στοιχείων, έχει αχαλίνωτη φαντασία, ζει μέσα στο όνειρο, όπως ακριβώς και ο ποιητής.
Η σχέση της ποιήτριας με την παιδική ηλικία δηλώνεται ευθέως στο ποίημα ΔΕΝ ΜΕΓΑΛΩΣΑ ΑΚΟΜΑ:
Δεν μεγάλωσα ακόμα γιατί στα μάτια των ανθρώπων δεν βλέπω χρώμα αλλά ακούω τη μελωδία της ψυχής τους.
Ο μαγικός κόσμος του παιδιού, του παραμυθιού και των αισθήσεων είναι παρών με πολλή ευαισθησία και στο ποίημα ΤΗΝ ΑΝΟΙΞΗ ΝΑ ‘ΡΘΕΙΣ:
Tην άνοιξη να 'ρθεις
που θα μυρίζει θυμάρι,
την άνοιξη,
να κόψουμε μαργαρίτες,
μ' αγαπά δεν μ' αγαπά,
να γεμίσει η ψυχή ήλιου φως,
να ζεσταθεί η καρδιά σου
και πιο κάτω στο ίδιο ποίημα:
Φτιάξε ένα ακόμη παραμύθι,
κέντησέ το μ΄ ασημόσκονη
κι ένα ξεθωριασμένο όνειρο του χτες,
δέσ’ το με κόκκινη κλωστή, καλά, να μη λυθεί
Ας επιστρέψουμε ωστόσο στον κεντρικό θεματικό άξονα της ποίησης της Παρασκευοπούλου και ας βουτήξουμε σε πιο βαθιά νερά. Για να συναντήσουμε τη λυρική μαγεία στίχων σε ένα φόντο υπαρξιακό που παραπέμπει ενίοτε στον καρυωτακισμό. Στο ποίημα ΝΟΣΤΟΣ, ΑΛΓΟΣ διαβάζουμε:
Όσα κι αν πιάσω άστρα
ο ουρανός μου αδειανός ζητά ανάσα
φωτός χρυσού κι αρμύρας,
δρόμων ανοιχτών να περνούν ελεύθερα τα όνειρα.
Το φεγγάρι θρηνεί το χαμό
οδοιπόρων μιας νύχτας θαλασσοπνιγμένης,
ψυχών που στοιχειώνουν σύνορα,
πέτρες κι ατσάλι.
Και λίγο παρακάτω, πάλι στο ΝΟΣΤΟΣ, ΑΛΓΟΣ:
Mέρες ατέλειωτες
μπρος στο ξημέρωμα,
δακρύζουν στάλες
οι πνοές μου,
Μάτια σκιές,
καθρέφτες σιωπές,
Σκέψεις θολές,
λέξεις ορέξεις,
Στέρεψα, στέγνωσα,
γεννάω ακόμα,
τα θρέφω, τα θάβω
βαθιά στο χώμα.
Μ΄ όμορφες λέξεις
δεν ντύνεται ο πόνος,
κι όμως .
Αυτή η πεσιμιστική διάθεση με το λιτό ύφος ωστόσο ανατρέπεται από στίχους με πιο αισιόδοξη προοπτική και προτρεπτική διάθεση, όπως αυτοί που συναντάμε στο ποίημα ΜΕΤΡΑΕΙ ΛΑΘΗ:
Μόνοι ερχόμαστε
και φεύγουμε μόνοι,
το μέσο διάστημα το λένε ζωή,
είναι ωραία
συνάμα σκληρή.
Να μην ξεχάσουμε αυτά που πιστέψαμε,
γι' αυτά που πονέσαμε και γράψαμε στίχους,
για όσα παλέψαμε και μας τα κλέψανε,
μη βολευτούμε και χαθούμε στο πλήθος,
………………………………
Να μην ξεχάσουμε αυτά που πιστέψαμε,
μην γίνουμε ένα με τον συρμό,
να μην χαθούμε στον συνειρμό,
να πούμε, πως μέχρι τέλους παλέψαμε.
Άλλο στοιχείο της ποιητικής της Σοφιάνας Παρασκευοπούλου είναι ο ειρωνικός, σαρκαστικός και ενίοτε αυτοσαρκαστικός τόνος, όπως φαίνεται από τον τίτλο ήδη του ποιήματος ΓΑΜΩΤΟ, ΠΑΛΙ ΡΟΛΑΡΩ ΑΝΤΙΘΕΤΑ:
Τι να σου κάνουν τα φεγγάρια καρδιά μου…
Τι να σου κάνουν κι οι αυγές…
Κουραστικά!
Χάος οι σκέψεις σου.
Κι αυτό το πέπλο ευγενείας να τις καλύπτει.
Παρόμοια λεπτή ειρωνική διάθεση συναντάμε και στον ΜΑΡΤΙΟ:
Καλέ μου φίλε,
Ξέρω μας λείπουν τα φτερά
κι η έμπνευση κοστίζει
Μέρες σαν τούτες εδώ
Διαβάζω Ρεμπώ
κι έξω απ’ το παράθυρο χιονίζει.
Ταυτόσημη με την Jeanne d’art-ική αυτή ειρωνεία (ας μου επιτραπεί αυτός ο καταχρηστικός ίσως όρος της κατά Παρασκευοπούλου ειρωνείας, γιατί αν τον καλλιεργήσει στο μέλλον θα μας δώσει νέα αξιολογότατα δείγματα) διακρίνουμε και μια διάχυτη επαναστατικότητα λεκτική και προθετική. Οι λέξεις ενίοτε μοιάζουν να εκρήγνυνται μέσα σε μια έντονη εικονοποιία αποκτώντας καταγγελτικό περιεχόμενο, οδηγώντας σε μια προσωπική και κοινωνική διαμαρτύρηση. Αναφέρω πάλι από το ποίημα ΜΕΤΡΑΕΙ ΛΑΘΗ
Να ξεθρονιάζεσαι
να μην δικάζεσαι,
να μην σκιάζεσαι,
να πολεμάς,
Να μην ξεχνάς,
και να λογιάζεσαι
τους αδύναμους,
να είσαι φυγάς,
και στο ΕΠΙ ΛΟΓΟΥ Ο ΛΟΓΟΣ:
Στο δρόμο, το αίμα στάλαξε παγωμένο.
Σκυφτός έμεινε να το κοιτάξει
Με μάτια κρυσταλλωμένα
χέρια ανοιχτά και τον ιδρώτα να στάζει.
Και από το ίδιο πάλι ποίημα:
Οδοφράγματα. Πυρήνες, εστίες και κάδοι
ένα μαντίλι στο λαιμό και το σκισμένο τζιν
φωτάκια στο σκοτάδι
Για να άρει η ποιήτρια έπειτα την ένταση και να ονειροπολήσουν οι λέξεις οδηγώντας μας σε πιο απάνεμα λιμάνια, όπως συμβαίνει στο ποίημα ΗΛΙΟΣ:
Χρώμα σταριού να μου φορέσεις,
αχτίδες τα μαλλιά μου να μου πλέξεις,
να μου φωτίσεις τον χορό.
Οι λέξεις όμως παίζουν και με τις λέξεις. Παίζουν όμορφα, πότε με εύστροφη ομοιοκαταληξία που ακουμπάει στη στιχουργική και διακρίνεται από μουσικότητα και πότε με γλωσσοπλαστικά και σημασιολογικά συνταιριάσματα που εκπλήσσουν. Είμαστε στο εκτενές τελευταίο ποίημα της συλλογής ΕΠΙ ΛΟΓΟΥ Ο ΛΟΓΟΣ:
Συγγνώμη ώρα μου όρα με!
Θε μου συγχώρα με!
………………
Ψυχοφθόροι ανθοφόροι της μαμάς το μισοφόρι,
μισθοφόροι αχθοφόροι,
ψευδαισθήσεις ερωτήσεις απαντήσεις,
ανακρίσεις αναμνήσεις όνειρα εγκεφάλου πλύσεις,
………………….
Ζήτω το έθνος! Ζήτω το έπος!
Ζήτω η αγάπη, ζήτω το φως!
Ζήτω το νέο, ζήτω το ωραίο.
…………………
Μποεμ, αμ δεν
μποεμ ειπαμε δεν!
Κανόνι και μπάμ!
Πουλιά στον αέρα!
Δε λείπουν από την ποίησή της Παρασκευοπούλου και τα ανοίκεια σχήματα που παραπέμπουν στον υπερρεαλισμό, πάντα με μοναδική θεατρικότητα στην εκφορά τους.
Δεν υπάρχουν οι λέξεις
Αν δεν τις φτιάξεις εσύ την αυγή (ΕΠΙ ΛΟΓΟΥ Ο ΛΟΓΟΣ)
Τέλος, στο ποίημα ΤΙΠΟΤΑ διαβάζουμε εξαιρετικούς υπερρεαλιστικούς στίχους όπως οι παρακάτω:
Αιθεροβάμων σε απύθμενους γαλαξίες,
κατοικεί σε υγρές χρυσανθόλευκες ανάσες,
στάζει μέλι και ροδόνερο,
Ανατέλλει φεγγάρια,
χορεύει αγγέλων μελωδίες,
σε τροχιά ανάστροφη της γης,
Ευλογημένος
ο αγγίζων αστέρια εν ονείρω!
«Ευλογημένος ο αγγίζων αστέρια εν ονείρω» και ευλογημένη η ποιήτρια η αγγίζουσα αστέρια. Ευλογημένοι όμως και οι αναγνώστες για τη μέθεξη στην ποίηση της Σοφιάνας Παρασκευοπούλου που μας ανεβάζει, όπως θα έλεγε και ο Γιώργος Σεφέρης, όχι μόνο λίγο ψηλότερα, αλλά ως τ’ αστέρια και την έκπαγλη σελήνη της Σαπφούς, της πρώτης γυναίκας ποιήτριας από τη Λέσβο, την παράδοση της οποίας συνεχίζουν με λογισμό και όνειρο και στις μέρες μας ποιητικές φωνές όπως η Sofie Jeanne d’art.
